Türkiye’nin ilk, dünyanın sayılı ve stratejik tesislerinden biri, savunma sanayisinin gücüne güç katacak, yatırım bedeli 80 milyon doları bulan BOR karbür üretim tesisi, T.C. Başkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 18.03.2023 tarihinde Balıkesir’in Bandırma ilçesinde hizmete açıldı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in “BOR karbür tesisi” ve “Nadir Toprak Elementleri” hakkında zaman zaman yaptığı açıklamalardan notlar:
Türkiye, 200’den fazla kullanım alanı olan, dünyanın en kaliteli BOR madeninin yüzde 73’üne sahip! Dünyada 4 milyon ton BOR kullanılıyor. İşlenmiş rafine ürünün parasal değeri 2 milyar dolar. Bunun yarısı cam sektöründe kullanılıyor. Dünyada kullanılan BORun yüzde 17’si tarım sektöründe kullanılıyor.
Türkiye’de BOR, topraktan çıktığı gibi satılıyor bilgisi yanlış! Biz, BOR madenini rafine edip borik asit haline getirip öyle satıyoruz. Türkiye artık cevher olarak bor satmıyor! Türkiye’de borik asiti 1967’den beri üretiyoruz. Bir dönem cevher de satılmış ama artık cevher satılmıyor. BOR cevheri satarsanız tonu 120-150 dolar. Borik asit olarak satarsanız tonu 1000 doların üstüne çıkıyor. Borik asitten bor karbür üretirseniz de 35-40 bin dolara yükseliyor. Neredeyse 300 kat değer katmış oluyoruz. Biz borik asiti satıyor, 35-40 bin dolara BOR karbür alıyorduk. Yıllık 350 ton ithalatımız var. Bugün açacağımız tesiste toplamda 279 kişi istihdam edilecek ve yılda 1000 ton BOR karbür üretimi yapılacak. Yani “ithalatı bitiyoruz ve ihracatçı oluyoruz.”
BOR karbürün dünyada tüketimi yıllık 30 bin ton. Teknolojiyi ülkemize kazandırdıkça daha yüksek katma değerli üretiyoruz. Bizim sloganımız cevherden mücevhere. Artık bu ürünlerle cevherden mücevher üretmeye başlıyoruz. Teknoloji transferini Çin’den yaptık. Dünyada Çin, ABD, Almanya ve Rusya üretiyor. Artık biz de o üst lige çıkmış olduk.
Türkiye’nin BOR satışlarının 3’te 1’ini Çin’e satıyoruz. Dünya rezervinin yüzde 73’ü bizde! Dünyanın en kaliteli BOR cevheri de bizde. Pazarın da yüzde 63’ü bizde! Burada da hedefimiz rezerv kadar pazar. Biz yola çıkarken 2 strateji belirledik. Biri küresel olarak BORun pazarını büyütmemiz yani BORun kullanımını artırmamız lazım. Bunu da teknolojiyi geliştirerek yapıyoruz. Hedefimiz pazar payımızı yüzde 73’e çıkarmak! İkincisi ise bordan mamul uç ürünlere doğru geçişi yapmamız lazım. İki tarafta birden çalışma yürütüyoruz.
Dünyada 20’ye yakın üretici ülke var. Ama kimse bizim yanımıza bile yaklaşamıyor. Tüketime ve rezerve bakarsanız dünyaya sadece bizim 1000 yıl yetecek kadar BOR madenimiz var. Yatırım büyüklüğü 80 milyon dolar. Özellikle zırh yapan firmalarımız var. BOR karbürden üretilen bir zırh normal bir çelik yeleğe göre 3/2 daha hafif ve dayanıklılık ise aynı. Neden? BOR karbürün yoğunluğu 2,5, çeliğin ise 8. BOR karbür dünyada elmas, kübik BOR nitrürden sonra en sert 3’üncü madde. Tonu 35-40 bin dolar olan ürettiğimiz BOR karbür eğer zırh olursa 300 bin dolara çıkıyor. Takım tezgahı ucu olursa tonu 1,2 milyon dolar oluyor. Kumlama nozulu yaparsanız fiyat 2,7 milyon dolar. Eğer roket nozulu yaparsanız 4,1 milyon dolara fırlıyor.
Otomotiv, elektronik, savunma sanayi ve bir çok alanda kullanılıyor. Nükleer sanayi de bunlardan biri. BOR karbürün kullanıldığı sektörlerin küresel pazar değeri yıllık 60 milyar dolar. İşte bu ürünleri yapan küresel firmaları ülkemize davet ediyoruz. Biz ihraç fiyatıyla yurt içi fiyatını farklılaştıracağız. Yani ihraç ettiğimiz fiyat 100 ise bunu Türkiye’de kullanırsa daha düşük fiyattan vereceğiz.
Şimdiki hedefimiz Türkiye’de bir ekosistem oluşturmak. Hem ulusal hem de uluslararası yatırımcılara diyoruz ki. “Gelin biz BOR karbürü de ürettik. Kaynak da bizde ürün de bizde.” Sanayicilerimize yönelik teşvik anlamında çalışmalar yapıyoruz. Bu konuda da temaslarımız var henüz somut bir adım yok ama umutluyuz. Bu tesisimiz hem ekonomik olarak hem de stratejik olarak uygun.
Bunun yanında Kütahya Emet’te de bir BOR karbür tesisi için çalışmalara başladık. Oradaki üretim kapasitesi yıllık 5 bin ton olacak. Yaklaşık 3 yıl içinde de bitirmeyi hedefliyoruz. Ayrıca içinde bulunduğumuz kampüs içinde, geçtiğimiz yıl Türkiye’nin ilk ferrobor tesisin temelini attık. Onu da inşallah bu sene içinde tamamlayıp hizmete alacağız. Yıllık üretim kapasitesi 800 ton.
Bir diğer önemli tesisimiz de Eskişehir Beylikova’da. Eskişehir’in Beylikova ilçesinde 694 milyon tonluk, dünyanın en büyük 2’inci “NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ” sahasını keşfettik. İnşallah Nisan ayında oradaki pilot tesisimizi de hizmete alacağız. Bu rezervi inşallah yıllık bin 200 ton cevher işleyecek bir tesisle kazanca dönüştüreceğiz. Son söz olarak söylemek istediğim şu: Bizim malzeme bilimine yatırım yapmamız lazım. Dünyanın teknolojide ulaştığı seviyeyi kullandığı malzeme belirler. Hangi malzemeyi geliştirirsek teknolojide de o kadar seviye atlarız.
BOR, genelde “yanıcı” bir üründür. Genelde yüzde 0,1 ile yüzde 15 arasında kullanılır. Ama BOR karbür ile bunu yüzde 75’e çıkartmış oluyor. Yani BOR, BOR karbürde ana madde. Artık yanıcı değil. Dünyadaki üretim 5,7 milyon ton. Bunun 2,7’sini ETİ MADEN olarak biz üretiyoruz. Yılda 450 bin ton borik asit üretip satıyoruz. Türkiye’de, Eti Maden geçen yıl 1 milyar 321 milyon dolarlık satış geliriyle rekor kırdı.
BOR karbürün üretimi şöyle oluyor. İlk olarak yüzde 75 oranında borik asit, yüzde 25 seviyesinde petrokok ve grafit bir araya getiriyoruz. Sonrasında 2 bin 500 derece bu 3 maddeyi tepkimeye sokuyoruz. Ortaya ingot dediğimiz ürün çıkıyor. İngot yaklaşık 2 gün soğutuluyor. Sonra bunu da parçalamak suretiyle BOR karbürü elde ediyoruz. Halihazırda ülkemizde BOR karbürü kullanan firmaların bize yönelik talepleri var. Bu ürettiğimiz ürünü hem yurt içinde hem de yurt dışında satacağız. Biz BOR karbür ile değer zincirini tamamlamış olduk. Hoşça kalın.
