Beton (Fransızca: le beton, Latinceden: bitumen) çakıl, kum gibi “agrega” denilen maddelerin bir bağlayıcı madde ve su ile birleştirilmesinden meydana gelen inşaat yapıtaşıdır. Beton denince akla gri renkte taş gelir. Gri veya ona yakın rengi günümüzde kullanılan bağlayıcı maddenin çoğunlukla Portland çimentosu olmasındandır. Genellikle çimento kullanılsa da betona çeşitli özellikler verebilmek için çeşitli katkılar ve bağlacı (Alçı, kireç vb.) maddeler kullanılmaktadır.
1824’te de İngiliz duvarcısı Joseph Aspdin kireç taşını kille yakarak bir bağlayıcı madde, çimento elde etti. Portland Adası’ndaki kireç taşına benzediği için Portland çimentosu ismini verdi. Bundan sonra yapılan evler barajlar yollar çimento karıştırılan agregalarla yapılmaya başlandı.
Betonarme, beton ve içinde demir (esasında çelik çubuklar) kullanılmak suretiyle güçlendirilerek imal edilen yapı malzemesidir. Türkçeye Fransızcadan geçmiş bir mühendislik terimidir. Kelimenin Fransızca orijinali ‘béton armé’ kelimesi güçlendirilmiş beton anlamındadır.
Betonarme yapılar son dönemlerde sayı olarak oldukça fazladır. Aktif olarak ev, işyerleri, alışveriş merkezleri, havaalanları gibi birçok alanlarda tercih edilmesi, dayanıklı ve maliyetlerin ödenebilir düzeyde olmasındandır. Betonarmeler, kaliteli beton sınıfları, elverişli yapılarından dolayı binaların ömrünü çok uzatmaktadır. Betonun çekme gücü düşük olduğundan, beton içerisine çelik ve demir eklenerek çok daha fazla dayanıklı hale gelmesi sağlanmaktadır.
Sağlam ve kaliteli beton kullanılarak inşa edilen yapıların ömürleri bina ve kamu yapıları minimum 50 yıl, anıtsal binalar ve köprülerde minimum 100 yıldır. Ancak belirtilen tahmini ömür, deprem sel gibi doğal afetlerin haricindedir. Betonarme yapılarda tozlanma ve aşınma çok yavaş şekilde olmaktadır. Sağlam ve güçlü betonarme yapıların bakımı ve onarımı daha da kolay yapılabilmektedir.
***
Betonarme yapılar yapıldığı günden itibaren farklı sebeplerle onarım ve tadilata ihtiyaç duyulacak duruma gelebilir. Betonun içerisinde yer alan donatı vazifesindeki çeliğin korozyonu (Günlük yaşamda kireçlenme, paslanma vb. de denilen, madenlerin elektriksel, kimyasal ya da mekanik nedenlerle aşınması) sonucunda betonda deformasyon meydana gelebileceği ifade edilmektedir. İklim olarak düşük sıcaklıklara sahip olan yerlerde donma-çözülme etkisinin de buna benzer sorunlara neden olabileceği söylenebilir. İfade edilen sebepler haricindeki diğer durabilite (Yapıların inşası esnasında kullanılan malzemelerin servis ömürleri boyunca bozulmadan işlevlerini yerine getirebilmesi, kimyasal ya da fiziksel etkilere karşı direnip dayanması.) problemleri, betonda tamiri zor sıkıntılar ortaya çıkarmaktadır.
Betonarme yapılar ömrü 100 yıl olarak tahmin edilmekte ancak bu süre şartlara göre değişmektedir. Betonarme yapıların kullanım evresi anlamına gelen hizmet ömrü kavramının, beklenenden önce sona ermemesi için, beton ve donatı demirinin sağlam olması gerekmektedir. Betonun beklenen hizmet ömründe kalabilmesi için; uygun oranlarda karıştırma, doğru ve kullanımı kolay hammadde kullanımı, şartlara uygun yerleştirme, taşıma, sıkıştırma, döküm gibi bazı şartların sağlanması, büyük önem taşımaktadır.
Betonarme yapılar hakkında hizmet ömrünü belirleyen en büyük unsurun beton olduğu söylenebilir. Betonun döküm ve imalat aşamasında standartlara uygun işlemler yapılırsa, donatıda meydana gelecek korozyon büyük ölçüde engellenmektedir. Beton ne kadar dayanıklı olursa, betonun oluşturduğu betonarme yapının hizmet ömrü de o ölçüde uzun olmaktadır.
Yaklaşık 3 haftadan beri yazmaya çalıştığım “Zemin bilinmeden bina yapılır mı?”, “Kolonların kırılması, binaların olduğu yere yığılarak göçmesi!”, “Yıkılan binanın betonu C-8 veya C-30 çıkarsa ne fark eder?”, “Binalardaki gizli ve büyük tehlike! ‘Demir’” başlıklı yazılarımdan çıkan sonuç: Yapılan betonarme binalar dikkat çekmeye çalıştığım şekilde yapılırsa binalarımız hem sağlam hem de ömürleri uzun olacak demektir. Hoşça kalın.
